Baru-baru ini, kecoh di media sosial apabila satu rancangan realiti televisyen keagamaan memaparkan situasi kontroversi. Dalam situasi tersebut
seorang juri bertanyakan soalan kepada tiga peserta yang ingin diangkat sebagai
ikon dakwah di Malaysia berkenaan hukum seseorang Muslim membeli insurans
nyawa konvensional.
Apa yang berlaku adalah ketiga-tiga peserta terbabit
memberikan jawapan “harus” kepada persoalan tersebut. Di sini timbulnya satu
persoalan. Di sini timbulnya satu persoalan, sejauh manakah pengetahuan dan kesedaran masyarakat Muslim di
negara ini berhubung hukum berkaitan insurans dan takaful?
Memetik kenyataan Pengarah Urusan Kumpulan Takaful Malaysia ,
Datuk Seri Mohammed Hassan Kamil, sehingga tahun 2015, kira-kira 45% penduduk
Malaysia mempunyai sekurang-kurangnya satu produk insurans. Namun kurang
daripada 15% yang mempunyai takaful.
Ini menunjukkan bahawa masih ramai umat Islam tidak
mengambil berat mengenai pemilihan produk takaful berbanding insurans
konvensional sebagai pengurusan kepada pelbagai risiko tertentu.
Mungkin ada yang memilih insurans konvensional kerana ia
berpendapat ia lebih menguntungkan dan tampak lebih menyakinkan berbanding
produk takaful.malah ada pandangan bahawa tidak menjadi kesalahan sama ada
memilih insurans konvensional atau takaful, asalkan memberi keuntungan maksimum
kepada pembeli atau penyumbang.
Perbezaan Takaful dan Insurans Konvensional
Insurans konvensional kebanyakan adalah berbentuk penjualan
polisi insurans. Dalam sistem ini, pembeli akan membayar premium kepada
syarikat insurans dan duit tersebut akan dimasukkan dalam akaun syarikat serta
menjadi hak milik syarikat tersebut.
Duit premium terkumpul itu akan dilaburkan oleh syarikat
terbabit dalam pelaburan yang dianggap paling menguntungkan, tanpa ada badan
pengawasan sama ada pelaburan tersebut patuh syariah ataupun tidak.
Syarikat hanya akan membayar tuntutan daripada pemegang
polisi berdasarkan polisi diambil dan lebihan keuntungan daripada pelaburan
tersebut akan masuk kembali ke dalam akaun syarikat. Pemegang polisi tiada hak
terhadap surplus itu.
Berbanding insurans konvensional, takaful tidak menggunakan
konsep jual beli dalam produk mereka, tetapi kebanyakan menggunakan model akad
wakalah (agensi) dan tabarru’ (sumbangan). Dalam model ini, syarikat pengendali
takaful dilantik oleh penyumbang sebagai wakil bagi menguruskan sejumlah wang
untuk didermakan bagi tujuan takaful apabila diperlukan.
Sejumlah wang yang diterima ini bukanlah milik syarikat
takaful, tetapi hanyalah sebagai pengurus kepada wang tersebut. Untuk kos
pengurusan ini, syarikat takaful akan mengambil sejumlah upah ataupun al-ujr.
Disamping menguruskan sumbangan diterima, ia berfungsi
sebagai wakil untuk melaburkan wang yang
belum didermakan ke dalam pelaburan patuh syariah. Pelaburan ini dipantau oleh
panel syariah yang dilantik oleh syarikat pengendali takaful.
Sekiranya syarikat terbabit Berjaya mendapatkan keuntungan
daripada pelaburan, syarikat akan mengambil komisen ataupun ju’alah dan
selebihnya dimasukkan kembali ke dalam tabung takaful.
Mana-mana tuntutan pemegang polisi akan dibayar menggunakan
dana dikumpulkan dalam tabung takaful tadi. Pembayaran tuntutan adalah
berdasarkan konsep derma atau tolong menolong. Terdapat juga produk takaful
lain yang menggunakan model tabarru’ dan mudharabah.
Jika diperhatikan, perbezaan ketara antara insurans
konvensional dan takaful ialah pada gharar (ketidaktentuan), maisir (perjudian)
dan riba. Di mana, insuran konvensional terdedah kepada gharar, maisir dan riba
apabila menggunakan kontrak jual beli.
Konsep ini akhirnya membawa kepada kontrak yang tidak sah
ataupun haram berbanding takaful yang menggunakan akad tabarru’ serta dipantau
oleh panel syariah.
Sehubungan itu, umat Islam perlu sedar, perkara halal bukan
hanya makanan dan minuman daripada sumber yang halal, bahkan dalam pengurusan
risiko juga perlu untuk menggunakan produk halal yang bebas riba dan gharar.
Lebih membimbangkan, Allah dan RasulNya turut
mengisytiharkan perang terhadap pelaku dan pemakan riba.
Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal
Ugama Islam Malaysia kali ke- 89 memutuskan bahawa orang Islam dilarang
mempromosikan produk insurans konvensional yang jelas berasaskan sistem riba.
Oleh Muhammad ‘Arif Muhamad Zamani dan Muhammad Khairul
Ariff Ruslan
Mahasiswa Sarjana mUda Syariah dan Undang-undang, USIM
UM 12 DISEMBER 2016